SOYADI

Soyadı kanunu üzerine Atatürk'e bir merak geldi idi. Daha doğrusu onu bu meraka meclisine gelmiş olanlar düşürmüştür: Herkes soyadını ondan almak hevesinde idi. O da tutar, karşı­sındakinin hal tercümesini sorar, başından geçen vaka?lardan birer harf veya hece seçer, sonra bunları karıştırıp soyadı ola­rak takardı. Böylece hayli garip isimler meydana gelmiştir. Ben bir sabah tarama dergisini açmış, ilk sayfalarda en sevimli ke­limeyi soyadı almağa karar vermiştim. «Atay» o sabahki seçme­nin eseridir. Hemen gazetedeki yazılarıma yeni imzamı koy­mağa başladım. Atatürk bir akşam serzeniş dahi etti: ? Sen kendine soyadı bulmayı bana bırakmadın, dedi. ? Her gün yazıyorum. Sizin bu işe ne kadar değer verdiğinizi bildiğimden bir gün bile geç kalmak istemedim, yollu ce­vap vermiştim. İsmet Paşa'ya İnönü adını o vermiştir. Fevzi Paşa, aile gele­neği olduğu için, «Çakmak,. İsminde ısrar etti. Atatürk hiç hoş­lanmadı ama rahmetliyi kırmadı: .- Tuhaf şey soyadı üstünde «çakar almaz,. Gibi alaylar ya­pılmasından da çekinmiyor. Çakmak.. Çakmak.. Bir komutan için hiç de hoş değil.. demişti. Kendi soyadı ona, biraz yardımla rahmetli Saffet Arıkan'ın armağanıdır. Saffet'in bulduğu «Türkata» idi. Mecliste hayli tar­tışıldıktan sonra daha ahenkli ve manalı olan «Atatürk,. Şekline girdi. Soyadı günlerinin latifle bir hatırası vardır. Dil davası ile uğraşanlardan ve dış bakanlığı yüksekçe memurlarından Osman Grandi safça bir adamdı. İçi dışı bir, fakat içi de dışı da birbiri kadar düzdü. Grandi Mussolini'nin dış bakanının adı idi. Bir akşam: ? Ne taşıyorsunuz beyefendi bu soyadını? Diye sordu. - Çok eskidir, tarihidir, efendim .. Cevabını verdi. ? Ne imiş tarihi bakalım? Yanında bulunan bir arkadaşı, gaf yapacağını bildiği için, Eteğini çekmişti. Önce ona dönüp ve hiç bir tariz maksadıyla değil de, acaba söyleyecek bir şeyi mi var, gibilerden: ? Siz mi çektiniz eteğimi? Diye zavallıyı bir iyice sıktıktan sonra izah etti: ? Efendim, dedi, cedlerimizden biri gemi ile Mısır'dan geli­yormuş. Teknenin kaptanı imiş. Yolda büyük bir fırtına çıkmış, İmdat gelinceye kadar içindekiler hepsi boğulmuşlar, fakat ced­dim grandi direğine çıktığı için kurtulmuş. Soyadımızın hikâyesi bu. Atatürk: ? Ne? Ne, dedi, bütün gemisindekiler boğulduktan sonra yalnız kendi canını kurtaran kaptanın hatırası mı? Beyefendi yalnız bu sebeple onu bırakınız da bir Türkçe ad takınız, dedi. . Değiştirildi ve böylece dil toplantılarından İtalyan dış baka­nının gölgesi silindi idi. Falih Rıfkı Atay (Çankaya)